In supermarkten bestaat een aanzienlijk deel, namelijk 60%, van het assortiment uit ultrabewerkte voeding, ook wel bekend als ultra-processed foods (afgekort UPF of ook wel ultrabewerkte voeding in het Nederlands). Op deze pagina zullen we dieper ingaan op wat ultrabewerkte voeding precies inhoudt, en waarom het essentieel is om te weten wat het met ons lichaam doet.
De term “ultrabewerkte voeding” verwijst naar voedingsmiddelen die een uitgebreid proces van industriële bewerking hebben ondergaan. Tijdens deze bewerkingsstappen worden verschillende additieven, conserveermiddelen, smaakversterkers en andere synthetische ingrediënten aan het product toegevoegd. De reden achter dit intensieve bewerkingsproces is vaak gerelateerd aan het verlengen van de houdbaarheid van het product, het verbeteren van de smaak, textuur of kleur, en het creëren van aantrekkelijke eigenschappen, zoals gemakkelijke bereiding. Deze toevoegingen kunnen variëren van kunstmatige kleurstoffen en smaakstoffen tot conserveermiddelen. De grondstoffen in deze producten zijn veelal volledig uit elkaar gehaald en weer als legosteentjes in een andere vorm samengesteld tot nieuwe ingrediënten. Vaak met een verlies in voedingswaarden als gevolg, dit omdat enkel de gunstige eigenschappen van een grondstof meegenomen worden.
Door dit proces ontbreekt de balans in voedingswaarden en nutriënten in ultrabewerkte voeding. Daardoor bevatten deze producten doorgaans aanzienlijke hoeveelheden geconcentreerde koolhydraten en suikers, wat resulteert in wat we “lege calorieën” noemen. Voorbeelden van ultrabewerkte voeding zijn onder andere frisdranken, snacks, kant-en-klaarmaaltijden en fastfood. Daarnaast zijn zetmeel, sterk geraffineerde olie en toegevoegde suiker (bijvoorbeeld glucose-fructosestroop) veelvoorkomende ingrediënten in dit type voeding. Op deze pagina vind je een overzicht van de grondstoffen die vaak worden gebruikt in ultrabewerkte producten: Overzicht van ultra bewerkte grondstoffen.
Ultrabewerkte voeding staat bekend om verschillende kenmerken die het onderscheiden van minder bewerkte voedingsmiddelen. De belangrijkste kenmerken van ultrabewerkte voeding zijn:
1. Extensieve bewerking: Ultrabewerkte voeding ondergaat uitgebreide industriële verwerking, vaak met behulp van geavanceerde technologie en chemische toevoegingen. Dit omvat meerdere stappen van verwerking, zoals extraheren, raffineren, fractioneren en herformuleren van ingrediënten.
2. Kunstmatige toevoegingen: Ultrabewerkte producten bevatten vaak veel kunstmatige smaakstoffen, conserveringsmiddelen, kleurstoffen en stabilisatoren. Deze additieven verbeteren de smaak, textuur en houdbaarheid van het product, maar ze dragen vaak weinig bij aan de voedingswaarde.
3. Hoog suiker- en vetgehalte: Ultrabewerkte voeding bevat doorgaans overmatige hoeveelheden toegevoegde suikers, vaak in de vorm van glucose-fructosestroop, en ongezonde vetten, zoals transvetten en gehydrogeneerde oliën.
4. Laag in voedingsstoffen: Ondanks het hoge caloriegehalte ontbreken essentiële voedingsstoffen zoals vezels, vitaminen en mineralen in ultrabewerkte voeding. Dit leidt tot een onbalans in voedingswaarden.
5. Verlies van natuurlijkheid: Ultrabewerkte voeding is vaak mijlenver verwijderd van de oorspronkelijke, natuurlijke vorm van de ingrediënten. Het eindproduct lijkt weinig op het oorspronkelijke voedsel, waardoor het vaak sterk verwerkt en chemisch veranderd is.
6. Gemak en langere houdbaarheid: Deze voedingsmiddelen zijn ontworpen voor gemak en hebben meestal een lange houdbaarheid. Ze worden vaak verpakt in plastic, blik of karton en kunnen maanden tot jaren meegaan zonder te bederven.
7. Minder vullend: Ondanks het hoge caloriegehalte en de vaak grote porties, geven ultrabewerkte voedingsmiddelen over het algemeen minder snel een verzadigd gevoel, wat kan leiden tot overeten.
8. Verleidelijke smaak: Ultrabewerkte voedingsmiddelen worden vaak zo ontworpen dat ze zeer smaakvol en verslavend zijn, wat kan leiden tot overmatig gebruik.
Het overmatig gebruik van ultrabewerkte voeding brengt problemen en gezondheidsgevolgen met zich mee. Hoewel er nog verder onderzoek naar wordt gedaan, bestaat er al een hele lijst aan bekende risico’s.
Consumptie van ultrabewerkte voeding kan leiden tot een toename van lichaamsgewicht, vaak vanwege de hoge calorie-inname en lage verzadiging.
Ultrabewerkte voedingsmiddelen verzadigen minder en kunnen leiden tot overeten.
Ultrabewerkt voedsel is arm aan voedingsstoffen en rijk aan calorieën, wat kan leiden tot overconsumptie van calorieën. Deze onbalans kan onder andere bijdragen aan gewichtstoename en obesitas.
De hoeveelheid toegevoegde suikers, natrium en ongezonde vetten in ultrabewerkte voeding staat onder anderen in verband met een verhoogd risico op hart- en vaatziekten en hoge bloeddruk.
De overmatige consumptie van ultrabewerkte voeding kan leiden tot insulineresistentie en een verhoogd risico op het ontwikkelen van diabetes type 2, vanwege de hoeveelheid suikers en geraffineerde koolhydraten.
Zoutgehaltes in ultrabewerkte producten kunnen leiden tot hoge bloeddruk, een risicofactor voor hartproblemen.
Ultrabewerkt voedsel kan de balans van cholesterol in het lichaam verstoren, wat schadelijk kan zijn voor de gezondheid.
Consumptie van ultrabewerkte voeding kan leiden tot leververvetting, wat de leverfunctie aantast.
Het gebrek aan vezels en voedingsstoffen kan leiden tot spijsverteringsproblemen.
Sommige additieven en stoffen in ultrabewerkte voeding worden geassocieerd met een verhoogd risico op kanker. Zo heeft de WHO in 2023 de alarmbel laten rinkelen over diverse zoetstoffen. WHO advises not to use non-sugar sweeteners
Ultrabewerkt voedsel bevat vaak weinig vezels, eiwitten, vitamines en mineralen, wat essentiële voedingsstoffen zijn voor een gezond lichaam. Deze beperkte aanwezigheid van voedingsstoffen kan leiden tot onvoldoende voedzaamheid in de voeding.
Onderzoek suggereert dat ultrabewerkte voeding verband houdt met een slechtere mentale gezondheid en depressie. Zo zijn er ook aanwijzingen dat het de risico’s op Alzheimer verhoogt. Zie hiervoor een artikel gepubliceerd door Harvard Health
De smaakversterkers en suikers in deze voeding kunnen leiden tot verslavingsgedrag en overmatig eten.
Er bestaan verschillende vormen van voedselbewerking, waaronder onbewerkt, bewerkt en ultrabewerkt voedsel. Hier hebben we het verschil tussen deze bewerkingsvormen op een rij gezet.
Onbewerkte of licht bewerkte voeding ontstaat vanuit bewerkingen die je thuis in je keuken ook kunt doen. Deze bewerkingen zijn vaak essentiële stappen om het product eetbaar te maken. Bijvoorbeeld: koken, malen, wassen, snijden, drogen of invriezen.
Bewerkte voedingsmiddelen hebben enige mate van bewerking ondergaan, maar ze bevatten nog steeds herkenbare voedingsstoffen en zijn doorgaans samengesteld uit meerdere ingrediënten.
Dit zijn industrieel bereide voedingsmiddelen die grotendeels of geheel bestaan uit bewerkte voedselcomponenten, zoals zetmeel, en/of gesynthetiseerde stoffen uit laboratoria, zoals smaakversterkers en kleurstoffen.
TastyBasics wil dat voeding weer gaat voeden. Daarom maken wij producten op basis van onbewerkte ingrediënten. Dat wil zeggen we gebruiken alleen ‘hele’ noten, zaden, pitten, peulvruchten, groenten en fruit. Uiteraard in een rijk gevarieerde mix zodat je lekker gevarieerd eet.
Ons doel is om een écht voedzaam alternatief naast ieder ultrabewerkt product in de supermarkt te plaatsen. Zo hebben we inmiddels al écht voedzame oplossingen gebracht binnen crackers, granola/muesli, brood en tussendoortjes. Maar we zijn nog lang niet klaar!
Onze impact meten we in het aantal gereduceerde koolhydraatconcentraten (één van de hoofdkenmerken voor ultrabewerkte voeding) en de daarvoor teruggebrachte eiwitten en vezels.
*Dit is geen advies. Bij twijfel of vragen altijd contact opnemen met een zorgprofessional als bijv. een diëtist.
Bron:
Gebruikte bronnen voor beschrijving lichamelijke risico’s:
